Przekaz 123	Paper 123
Wczesne dzieciństwo Jezusa	The Early Childhood of Jesus
123:0.1 (1355.1) Z POWODU niepewności i lęków związanych z pobytem w Betlejem, Maria nie odstawiała dziecka od piersi zanim nie przybyli bezpiecznie do Aleksandrii, gdzie rodzina mogła się osiedlić i zacząć normalne życie. Mieszkali u swoich krewnych a Józef nie miał trudności z utrzymaniem rodziny, gdy wkrótce po przyjeździe załatwił sobie pracę. Przez kilka miesięcy był zatrudniony jako cieśla a potem awansował na pozycję majstra dużej grupy robotników, zatrudnionych przy budowie jednego z budynków publicznych. To nowe doświadczenie dało mu pomysł, aby zostać przedsiębiorcą budowlanym po powrocie do Nazaretu.	123:0.1 (1355.1) OWING to the uncertainties and anxieties of their sojourn in Bethlehem, Mary did not wean the babe until they had arrived safely in Alexandria, where the family was able to settle down to a normal life. They lived with kinsfolk, and Joseph was well able to support his family as he secured work shortly after their arrival. He was employed as a carpenter for several months and then elevated to the position of foreman of a large group of workmen employed on one of the public buildings then in process of construction. This new experience gave him the idea of becoming a contractor and builder after their return to Nazareth.
123:0.2 (1355.2) Przez wszystkie te wczesne lata życia Jezusa, gdy był on bezbronnym dzieckiem, Maria cały czas czuwała, ażeby nic nie przydarzyło się jej dziecku, nic, co mogłoby go narazić na niebezpieczeństwo, czy w jakikolwiek sposób kolidować z jego przyszłą misją na Ziemi; żadna matka nigdy bardziej nie poświęcała się swemu dziecku. W tym domu, gdzie Jezusowi wypadło przebywać, była dwójka innych dzieci mniej więcej w jego wieku a u pobliskich sąsiadów było jeszcze sześcioro dzieci, w wieku odpowiednio zbliżonym, aby można ich uważać za odpowiednich towarzyszy zabaw. Początkowo Maria chciała trzymać Jezusa przy sobie. Obawiała się, że coś mu się może stać, jeśli pozwoli mu bawić się w ogrodzie z innymi dziećmi, jednak Józefowi, z pomocą krewnych, udało się ją przekonać, że takie postępowanie może pozbawić Jezusa pożytecznego doświadczenia – nauki, jak dostosować się do dzieci w jego wieku. I Maria zdała sobie sprawę z tego, że taka metoda przesadnej ochrony i nadzwyczajnych zabezpieczeń może spowodować, że dziecko stanie się nieśmiałe i nieco egocentryczne, i przystała w końcu na to, aby obiecane dziecko dorastało zwyczajnie, tak jak każde inne dziecko; i chociaż wytrwała w tej decyzji, zawsze tak organizowała swoje zajęcia, aby bacznie pilnować malców, gdy bawili się wokół domu czy w ogrodzie. Tylko kochająca matka może zrozumieć brzemię troski o bezpieczeństwo jej syna, jakie Maria dźwigała w sercu w czasie lat niemowlęctwa i wczesnego dzieciństwa Jezusa.	123:0.2 (1355.2) All through these early years of Jesus’ helpless infancy, Mary maintained one long and constant vigil lest anything befall her child which might jeopardize his welfare or in any way interfere with his future mission on earth; no mother was ever more devoted to her child. In the home where Jesus chanced to be there were two other children about his age, and among the near neighbors there were six others whose ages were sufficiently near his own to make them acceptable play-fellows. At first Mary was disposed to keep Jesus close by her side. She feared something might happen to him if he were allowed to play in the garden with the other children, but Joseph, with the assistance of his kinsfolk, was able to convince her that such a course would deprive Jesus of the helpful experience of learning how to adjust himself to children of his own age. And Mary, realizing that such a program of undue sheltering and unusual protection might tend to make him self-conscious and somewhat self-centered, finally gave assent to the plan of permitting the child of promise to grow up just like any other child; and though she was obedient to this decision, she made it her business always to be on watch while the little folks were at play about the house or in the garden. Only an affectionate mother can know the burden that Mary carried in her heart for the safety of her son during these years of his infancy and early childhood.
123:0.3 (1355.3) Przez dwa lata pobytu w Aleksandrii Jezus cieszył się dobrym zdrowiem i rozwijał się normalnie. Oprócz kilku przyjaciół i krewnych, nikomu nie mówiono, że Jezus jest „obiecanym dzieckiem”. Jeden z krewnych Józefa opowiedział o tym kilku przyjaciołom w Memfis, potomkom zamierzchłego Echnatona i oni, na krótko przed powrotem rodziny do Palestyny, zgromadzili się w pałacowym domostwie krewnego-dobroczyńcy Józefa, wraz z niewielką grupą wierzących z Aleksandrii, aby życzyć wszystkiego dobrego rodzinie z Nazaretu i oddać cześć dziecku. Przy tej sposobności zgromadzeni przyjaciele ofiarowali Jezusowi kompletną kopię greckiego przekładu hebrajskiego Pisma Świętego. Jednak tej kopii żydowskiego, świętego piśmiennictwa, nie oddano w ręce Józefa tak długo, zanim oboje, on i Maria, nie zrezygnowali ostatecznie z zaproszenia przyjaciół z Memfis i Aleksandrii do pozostania w Egipcie. Wierzący ci obstawali przy tym, że dziecko przeznaczenia będzie mogło wywierać znacznie większy, światowy wpływ, jako mieszkaniec Aleksandrii, niż jakiegokolwiek miejsca w Palestynie. Namowy takie nieco opóźniły odjazd rodziny do Palestyny, po tym, jak otrzymano wieść o śmierci Heroda.	123:0.3 (1355.3) Throughout the two years of their sojourn at Alexandria, Jesus enjoyed good health and continued to grow normally. Aside from a few friends and relatives no one was told about Jesus’ being a “child of promise.” One of Joseph’s relatives revealed this to a few friends in Memphis, descendants of the distant Ikhnaton, and they, with a small group of Alexandrian believers, assembled at the palatial home of Joseph’s relative-benefactor a short time before the return to Palestine to wish the Nazareth family well and to pay their respects to the child. On this occasion the assembled friends presented Jesus with a complete copy of the Greek translation of the Hebrew scriptures. But this copy of the Jewish sacred writings was not placed in Joseph’s hands until both he and Mary had finally declined the invitation of their Memphis and Alexandrian friends to remain in Egypt. These believers insisted that the child of destiny would be able to exert a far greater world influence as a resident of Alexandria than of any designated place in Palestine. These persuasions delayed their departure for Palestine for some time after they received the news of Herod’s death.
123:0.4 (1356.1) Józef i Maria opuścili w końcu Aleksandrię statkiem należącym do ich przyjaciela Ezraeona; odpłynęli w kierunku Jafy i przybyli do tego portu w końcu sierpnia, roku 4 p.n.e. Poszli prosto do Betlejem, gdzie cały miesiąc wrzesień spędzili na naradach z przyjaciółmi i krewnymi, rozważając, czy mają zostać tutaj czy wracać do Nazaretu.	123:0.4 (1356.1) Joseph and Mary finally took leave of Alexandria on a boat belonging to their friend Ezraeon, bound for Joppa, arriving at that port late in August of the year 4 b.c. They went directly to Bethlehem, where they spent the entire month of September in counsel with their friends and relatives concerning whether they should remain there or return to Nazareth.
123:0.5 (1356.2) Maria nigdy nie wyzbyła się zupełnie idei, że Jezus powinien dorastać w Betlejem, mieście Dawida. Józef tak naprawdę nie wierzył, że ich syn mógłby zostać królewskim wybawicielem Izraela. Oprócz tego wiedział, że sam naprawdę nie jest potomkiem Dawida; to, że zaliczano go do potomstwa Dawida, zawdzięczał adopcji jednego ze swych przodków do rodu linii Dawidowej. Maria oczywiście uważała miasto Dawida za najbardziej odpowiednie miejsce, gdzie mógłby się wychowywać nowy kandydat do tronu Dawida, ale Józef wolał ryzykować z Herodem Antypasem niż z jego bratem Archelausem. Żywił on znaczne obawy o bezpieczeństwo dziecka w Betlejem, czy w jakimkolwiek innym mieście Judei i przypuszczał, że prędzej Archelaus mógłby prowadzić niebezpieczną politykę swego ojca Heroda, niż Antypas w Galilei. A oprócz tego wszystkiego Józef szczerze wolał Galileę jako lepsze miejsce dla wychowania i kształcenia dziecka, jednak upłynęło trzy tygodnie, zanim przezwyciężył obiekcje Marii w tej sprawie.	123:0.5 (1356.2) Mary had never fully given up the idea that Jesus ought to grow up in Bethlehem, the City of David. Joseph did not really believe that their son was to become a kingly deliverer of Israel. Besides, he knew that he himself was not really a descendant of David; that his being reckoned among the offspring of David was due to the adoption of one of his ancestors into the Davidic line of descent. Mary, of course, thought the City of David the most appropriate place in which the new candidate for David’s throne could be reared, but Joseph preferred to take chances with Herod Antipas rather than with his brother Archelaus. He entertained great fears for the child’s safety in Bethlehem or in any other city in Judea, and surmised that Archelaus would be more likely to pursue the menacing policies of his father, Herod, than would Antipas in Galilee. And besides all these reasons, Joseph was outspoken in his preference for Galilee as a better place in which to rear and educate the child, but it required three weeks to overcome Mary’s objections.
123:0.6 (1356.3) Pierwszego października Józef przekonał Marię i wszystkich przyjaciół, że najlepiej będzie, gdy wrócą do Nazaretu. W związku z tym w początkach października, roku 4p.n.e., wyszli z Betlejem do Nazaretu, idąc poprzez Liddę i Scytopolis. Wyszli wcześnie pewnego niedzielnego poranka, Maria i dziecko jechali na świeżo nabytym zwierzęciu jucznym, podczas gdy Józef i pięciu towarzyszących im krewnych szli pieszo; krewni Józefa nie chcieli się zgodzić na samotną podróż rodziny do Nazaretu. Bali się iść do Galilei przez Jerozolimę i dolinę Jordanu a zachodnie szlaki nie były zupełnie bezpieczne dla dwojga samotnych podróżnych z małym dzieckiem.	123:0.6 (1356.3) By the first of October Joseph had convinced Mary and all their friends that it was best for them to return to Nazareth. Accordingly, early in October, 4 b.c., they departed from Bethlehem for Nazareth, going by way of Lydda and Scythopolis. They started out early one Sunday morning, Mary and the child riding on their newly acquired beast of burden, while Joseph and five accompanying kinsmen proceeded on foot; Joseph’s relatives refused to permit them to make the trip to Nazareth alone. They feared to go to Galilee by Jerusalem and the Jordan valley, and the western routes were not altogether safe for two lone travelers with a child of tender years.
1. Znowu w Nazarecie ^top	1. Back in Nazareth ^top
123:1.1 (1356.4) W czwartym dniu podróży grupa ta bezpiecznie dotarła do celu. Bez zapowiedzi przybyli do domu w Nazarecie, który przez ponad trzy lata zajmował jeden z żonatych braci Józefa, który był doprawdy zaskoczony, gdy ich zobaczył; tak bez rozgłosu prowadzili swoje życie, że ani rodzina Józefa ani też Marii nie wiedziała nawet o tym, że opuścili Aleksandrię. Następnego dnia brat Józefa wyprowadził się z rodziną a Maria, po raz pierwszy od urodzenia Jezusa, osiedliła się na stałe, aby się cieszyć życiem we własnym domu, razem ze swą nieliczną rodziną. W niecały tydzień Józef załatwił sobie pracę jako cieśla i wszyscy byli bardzo szczęśliwi.	123:1.1 (1356.4) On the fourth day of the journey the party reached its destination in safety. They arrived unannounced at the Nazareth home, which had been occupied for more than three years by one of Joseph’s married brothers, who was indeed surprised to see them; so quietly had they gone about their business that neither the family of Joseph nor that of Mary knew they had even left Alexandria. The next day Joseph’s brother moved his family, and Mary, for the first time since Jesus’ birth, settled down with her little family to enjoy life in their own home. In less than a week Joseph secured work as a carpenter, and they were supremely happy.
123:1.2 (1356.5) Kiedy wrócili do Nazaretu, Jezus miał prawie trzy lata i dwa miesiące. Zniósł bardzo dobrze wszystkie te podróże, był w doskonałym zdrowiu i pełen dziecięcej radości oraz emocji z posiadania własnego terenu do biegania i zabawy. Jednak bardzo tęsknił za towarzyszami zabaw dziecinnych z Aleksandrii.	123:1.2 (1356.5) Jesus was about three years and two months old at the time of their return to Nazareth. He had stood all these travels very well and was in excellent health and full of childish glee and excitement at having premises of his own to run about in and to enjoy. But he greatly missed the association of his Alexandrian playmates.
123:1.3 (1356.6) W drodze do Nazaretu Józef przekonał Marię, że nierozsądne byłoby rozpowszechnianie wśród ich galilejskich przyjaciół i krewnych wieści, że Jezus jest obiecanym dzieckiem. Ustalili, że nikomu nie będą wspominać o tych sprawach. I oboje pieczołowicie dotrzymali tej obietnicy.	123:1.3 (1356.6) On the way to Nazareth Joseph had persuaded Mary that it would be unwise to spread the word among their Galilean friends and relatives that Jesus was a child of promise. They agreed to refrain from all mention of these matters to anyone. And they were both very faithful in keeping this promise.
123:1.4 (1357.1) Cały czwarty rok życia Jezusa był dla niego okresem normalnego rozwoju fizycznego i niezwykłej aktywności umysłowej. W międzyczasie zaprzyjaźnił się z chłopcem z sąsiedztwa, imieniem Jakub, w wieku zbliżonym do swego. Wspólna zabawa dawała Jezusowi i Jakubowi wiele radości i dorastali razem, aby stać się wielkimi przyjaciółmi i lojalnymi towarzyszami.	123:1.4 (1357.1) Jesus’ entire fourth year was a period of normal physical development and of unusual mental activity. Meantime he had formed a very close attachment for a neighbor boy about his own age named Jacob. Jesus and Jacob were always happy in their play, and they grew up to be great friends and loyal companions.
123:1.5 (1357.2) Następnym ważnym wydarzeniem w życiu rodziny z Nazaretu były narodziny drugiego dziecka, Jakuba, we wczesnych godzinach rannych, 2 kwietnia, roku 3 p.n.e. Jezus był podekscytowany myślą, że ma małego brata i potrafił godzinami stać w pobliżu tylko po to, aby obserwować pierwsze ruchy dziecka.	123:1.5 (1357.2) The next important event in the life of this Nazareth family was the birth of the second child, James, in the early morning hours of April 2, 3 b.c. Jesus was thrilled by the thought of having a baby brother, and he would stand around by the hour just to observe the baby’s early activities.
123:1.6 (1357.3) W pełni lata tego samego roku, Józef zbudował mały warsztat w pobliżu źródła wiejskiego, niedaleko miejsca postoju karawan. Po tym niewiele już pracował jako cieśla. Miał współpracowników, dwu swoich braci i kilku innych rzemieślników, których wysyłał do pracy, podczas gdy sam zostawał w warsztacie, robił jarzma i pługi oraz inne wyroby z drewna. Robił również nieco wyrobów skórzanych, powroźniczych oraz płóciennych. A dorastający Jezus, kiedy nie był w szkole, dzielił swój czas prawie po równo na pomoc matce w obowiązkach domowych i na przyglądanie się pracy ojca w warsztacie, w międzyczasie słuchał rozmów i plotek przewodników karawan i pasażerów z czterech stron świata.	123:1.6 (1357.3) It was midsummer of this same year that Joseph built a small workshop close to the village spring and near the caravan tarrying lot. After this he did very little carpenter work by the day. He had as associates two of his brothers and several other mechanics, whom he sent out to work while he remained at the shop making yokes and plows and doing other woodwork. He also did some work in leather and with rope and canvas. And Jesus, as he grew up, when not at school, spent his time about equally between helping his mother with home duties and watching his father work at the shop, meanwhile listening to the conversation and gossip of the caravan conductors and passengers from the four corners of the earth.
123:1.7 (1357.4) W lipcu tego roku, na miesiąc przed czwartymi urodzinami Jezusa, w całym Nazarecie zapanowała epidemia ostrych dolegliwości jelitowych, na skutek kontaktu z podróżnymi karawan. Maria była tak bardzo zatrwożona niebezpieczeństwem, że Jezus może się zarazić podczas epidemii, że spakowała dwójkę dzieci i uciekła do wiejskiego domu swego brata, kilka kilometrów na południe od Nazaretu, przy drodze do Megiddo, niedaleko Sarid. Przez ponad dwa miesiące nie wracali do Nazaretu; Jezus bardzo się cieszył ze swego pierwszego pobytu w gospodarstwie wiejskim.	123:1.7 (1357.4) In July of this year, one month before Jesus was four years old, an outbreak of malignant intestinal trouble spread over all Nazareth from contact with the caravan travelers. Mary became so alarmed by the danger of Jesus being exposed to this epidemic of disease that she bundled up both her children and fled to the country home of her brother, several miles south of Nazareth on the Megiddo road near Sarid. They did not return to Nazareth for more than two months; Jesus greatly enjoyed this, his first experience on a farm.
2. Piąty rok (2 p.n.e.) ^top	2. The Fifth Year (2 B.C.) ^top
123:2.1 (1357.5) Nieco w ponad rok po powrocie do Nazaretu, chłopiec Jezus doszedł do wieku swojej pierwszej, osobistej i szczerej decyzji moralnej; i przybył Dostrajacz Myśli, żeby z nim przebywać, Boski dar Rajskiego Ojca, który niegdyś służył z Machiventą Melchizedekiem i gromadził tym samym doświadczenie w trakcie wcielenia istoty nadludzkiej w formę ciała śmiertelnego. Zdarzenie to miało miejsce 11 lutego, roku 2 p.n.e. Jezus nie uświadamiał sobie bardziej przybycia boskiego Monitora niż wiele milionów innych dzieci, które tak przedtem jak i potem również otrzymały Dostrajacze Myśli, aby zamieszkały w ich umysłach i działały na rzecz ostatecznego uduchowienia tych umysłów i wiecznego trwania ich rozwijających się, nieśmiertelnych dusz.	123:2.1 (1357.5) In something more than a year after the return to Nazareth the boy Jesus arrived at the age of his first personal and wholehearted moral decision; and there came to abide with him a Thought Adjuster, a divine gift of the Paradise Father, which had aforetime served with Machiventa Melchizedek, thus gaining the experience of functioning in connection with the incarnation of a supermortal being living in the likeness of mortal flesh. This event occurred on February 11, 2 b.c. Jesus was no more aware of the coming of the divine Monitor than are the millions upon millions of other children who, before and since that day, have likewise received these Thought Adjusters to indwell their minds and work for the ultimate spiritualization of these minds and the eternal survival of their evolving immortal souls.
123:2.2 (1357.6) Tego, lutowego dnia, zakończył się bezpośredni i osobisty nadzór Władców Wszechświata, odnoszący się do integralności dziecinnego wcielenia Michała. Odtąd, w trakcie rozwoju całego ludzkiego wcielenia, kuratela nad Jezusem miała polegać na opiece tego, zamieszkującego go Dostrajacza oraz towarzyszących mu opiekunów seraficznych, uzupełniana od czasu do czasu przez służbę istot pośrednich, przydzielonych do wykonywania pewnych, określonych obowiązków, zgodnie z instrukcją ich planetarnych przełożonych.	123:2.2 (1357.6) On this day in February the direct and personal supervision of the Universe Rulers, as it was related to the integrity of the childlike incarnation of Michael, terminated. From that time on throughout the human unfolding of the incarnation, the guardianship of Jesus was destined to rest in the keeping of this indwelling Adjuster and the associated seraphic guardians, supplemented from time to time by the ministry of midway creatures assigned for the performance of certain definite duties in accordance with the instruction of their planetary superiors.
123:2.3 (1357.7) W sierpniu tego roku Jezus skończył pięć lat, będziemy zatem nawiązywać do tego roku jego życia jako do roku piątego (kalendarzowego). W tym roku, 2 p.n.e., nieco ponad miesiąc przed piątymi urodzinami, Jezus bardzo się cieszył z powodu przybycia na świat jego siostry, Miriam, która urodziła się w nocy, 11 lipca. Następnego dnia, wieczorem, Jezus miał długą rozmowę z ojcem na temat, w jaki sposób różne rodzaje istot żywych przychodzą na świat jako odrębne jednostki. Najwartościowszą część wczesnej edukacji Jezus pobierał od swoich rodziców, w formie odpowiedzi na swoje rozumne i dociekliwe pytania. Józef nigdy nie zawodził w rzetelnym wypełnianiu swoich obowiązków i dokładał starań, aby poświęcić trochę czasu i odpowiedzieć na liczne pytania chłopca. Od piątego roku życia aż do skończenia lat dziesięciu, Jezus był jednym ciągłym znakiem zapytania. Chociaż Józef i Maria nie zawsze potrafili odpowiedzieć na jego pytania, nigdy nie zaniedbali w pełni omówić jego dociekań i w każdy inny, możliwy sposób, pomóc mu w próbach zadowalającego rozwiązania problemu, który podsuwał jego ożywiony umysł.	123:2.3 (1357.7) Jesus was five years old in August of this year, and we will, therefore, refer to this as his fifth (calendar) year of life. In this year, 2 b.c., a little more than one month before his fifth birthday anniversary, Jesus was made very happy by the coming of his sister Miriam, who was born on the night of July 11. During the evening of the following day Jesus had a long talk with his father concerning the manner in which various groups of living things are born into the world as separate individuals. The most valuable part of Jesus’ early education was secured from his parents in answer to his thoughtful and searching inquiries. Joseph never failed to do his full duty in taking pains and spending time answering the boy’s numerous questions. From the time Jesus was five years old until he was ten, he was one continuous question mark. While Joseph and Mary could not always answer his questions, they never failed fully to discuss his inquiries and in every other possible way to assist him in his efforts to reach a satisfactory solution of the problem which his alert mind had suggested.
123:2.4 (1358.1) Od czasu, gdy wrócili do Nazaretu, ich życie domowe wypełnione było pracą; zwłaszcza Józef był zapracowany, kiedy budował nowy warsztat i rozkręcał od nowa swą firmę. Zapracowany był tak bardzo, że nie mógł znaleźć czasu na zrobienie kołyski dla Jakuba, ale sytuacja uległa poprawie zanim urodziła się Miriam i miała ona bardzo wygodne łóżeczko, gdzie mogła się utulić, kiedy rodzina ją podziwiała. I dziecko Jezus serdecznie brało udział we wszystkich tych, naturalnych i normalnych wydarzeniach rodzinnych. Bardzo lubił swego małego brata oraz swą nowo narodzoną siostrę i dużo pomagał Marii w opiekowaniu się nimi.	123:2.4 (1358.1) Since returning to Nazareth, theirs had been a busy household, and Joseph had been unusually occupied building his new shop and getting his business started again. So fully was he occupied that he had found no time to build a cradle for James, but this was corrected long before Miriam came, so that she had a very comfortable crib in which to nestle while the family admired her. And the child Jesus heartily entered into all these natural and normal home experiences. He greatly enjoyed his little brother and his baby sister and was of great help to Mary in their care.
123:2.5 (1358.2) Niewiele było rodzin w nieżydowskim świecie w tamtych czasach, które mogłyby zapewnić dziecku lepsze wychowanie intelektualne, moralne i religijne, niż rodziny żydowskie Galilei. Ci Żydzi mieli systematyczny program wychowania i edukacji swych dzieci. Dzielili oni życie dziecka na siedem etapów:	123:2.5 (1358.2) There were few homes in the gentile world of those days that could give a child a better intellectual, moral, and religious training than the Jewish homes of Galilee. These Jews had a systematic program for rearing and educating their children. They divided a child’s life into seven stages:
123:2.6 (1358.3) 1. Noworodek, od pierwszego do ósmego dnia.	123:2.6 (1358.3) 1. The newborn child, the first to the eighth day.
123:2.7 (1358.4) 2. Osesek.	123:2.7 (1358.4) 2. The suckling child.
123:2.8 (1358.5) 3. Dziecko odstawione od piersi.	123:2.8 (1358.5) 3. The weaned child.
123:2.9 (1358.6) 4. Okres zależności od matki, trwający do końca piątego roku życia.	123:2.9 (1358.6) 4. The period of dependence on the mother, lasting up to the end of the fifth year.
123:2.10 (1358.7) 5. Początki niezależności dziecka a w przypadku synów, ojciec przejmował ich edukację.	123:2.10 (1358.7) 5. The beginning independence of the child and, with sons, the father assuming responsibility for their education.
123:2.11 (1358.8) 6. Młodzież, chłopcy i panny.	123:2.11 (1358.8) 6. The adolescent youths and maidens.
123:2.12 (1358.9) 7. Młodzi mężczyźni i młode kobiety.	123:2.12 (1358.9) 7. The young men and the young women.
123:2.13 (1358.10) Zgodnie ze zwyczajem Żydów galilejskich, matka była odpowiedzialna za nauczanie dziecka do jego piątych urodzin, a potem, gdy dziecko było chłopcem, uznawano, że ojciec jest odpowiedzialny za dalszą edukację młodego człowieka. Zatem w tym roku Jezus wszedł w piąte stadium życia żydowskiego, galilejskiego dziecka i odpowiednio, 21 sierpnia, roku 2 p.n.e., Maria formalnie przekazała go Józefowi w celu dalszego kształcenia.	123:2.13 (1358.10) It was the custom of the Galilean Jews for the mother to bear the responsibility for a child’s training until the fifth birthday, and then, if the child were a boy, to hold the father responsible for the lad’s education from that time on. This year, therefore, Jesus entered upon the fifth stage of a Galilean Jewish child’s career, and accordingly on August 21, 2 b.c., Mary formally turned him over to Joseph for further instruction.
123:2.14 (1358.11) Choć Józef przejął teraz bezpośrednią odpowiedzialność za intelektualne i religijne nauczanie Jezusa, jego matka wciąż zajmowała się jego kształceniem w sprawach domowych. Zaznajamiała go z winoroślą i uczyła jak się nią opiekować, jak również kwiatami rosnącymi wokół murów ogrodu, które całkowicie otaczały działkę przydomową. Umieściła także na dachu domu (letniej sypialni) płytkie pudełka z piaskiem, w których Jezus rysował mapy i pierwszy raz praktykował pisanie po aramejsku, grecku a później po hebrajsku; z czasem nauczył się czytać, pisać i mówić płynnie we wszystkich tych trzech językach.	123:2.14 (1358.11) Though Joseph was now assuming the direct responsibility for Jesus’ intellectual and religious education, his mother still interested herself in his home training. She taught him to know and care for the vines and flowers growing about the garden walls which completely surrounded the home plot. She also provided on the roof of the house (the summer bedroom) shallow boxes of sand in which Jesus worked out maps and did much of his early practice at writing Aramaic, Greek, and later on, Hebrew, for in time he learned to read, write, and speak, fluently, all three languages.
123:2.15 (1358.12) Fizycznie Jezus wydawał się być niemal doskonale rozwiniętym dzieckiem i wciąż rozwijał się normalnie umysłowo i uczuciowo. Pod koniec tego roku, jego piątego (kalendarzowego) roku, Jezus przeszedł łagodny rozstrój układu pokarmowego, jego pierwszą drobną chorobę.	123:2.15 (1358.12) Jesus appeared to be a well-nigh perfect child physically and continued to make normal progress mentally and emotionally. He experienced a mild digestive upset, his first minor illness, in the latter part of this, his fifth (calendar) year.
123:2.16 (1359.1) Chociaż Józef i Maria często rozmawiali o przyszłości swego najstarszego dziecka, gdybyście tam byli, obserwowalibyście rozwój normalnego, zdrowego, beztroskiego, ale nadzwyczaj dociekliwego dziecka z tamtego czasu i miejsca.	123:2.16 (1359.1) Though Joseph and Mary often talked about the future of their eldest child, had you been there, you would only have observed the growing up of a normal, healthy, carefree, but exceedingly inquisitive child of that time and place.
3. Wydarzenia roku szóstego (1 p.n.e) ^top	3. Events of the Sixth Year (1 B.C.) ^top
123:3.1 (1359.2) Dzięki pomocy matki, Jezus opanował już galilejski dialekt języka aramejskiego a teraz ojciec zaczął go uczyć greckiego. Maria słabo mówiła po grecku, ale Józef mówił płynnie, zarówno po aramejsku jak i po grecku. Podręcznik do nauki języka greckiego stanowiła kopia hebrajskiego Pisma Świętego – kompletna wersja Prawa i Proroków, razem z Psalmami, którą podarowano im gdy wychodzili z Egiptu. W całym Nazarecie były tylko dwie kompletne kopie Pisma Świętego po grecku i to, że jedną z nich posiadała rodzina cieśli, czyniło dom Józefa miejscem godnym zainteresowania i umożliwiało Jezusowi, gdy dorastał, spotykać się prawie z niekończącym się orszakiem gorliwych badaczy i poszukiwaczy prawdy. Przed końcem tego roku Jezus wziął pod swoją opiekę ten bezcenny manuskrypt, gdy w szóste urodziny powiedziano mu, że ta święta księga została mu dana w prezencie, przez przyjaciół i krewnych z Aleksandrii. I wkrótce z łatwością ją czytał.	123:3.1 (1359.2) Already, with his mother’s help, Jesus had mastered the Galilean dialect of the Aramaic tongue; and now his father began teaching him Greek. Mary spoke little Greek, but Joseph was a fluent speaker of both Aramaic and Greek. The textbook for the study of the Greek language was the copy of the Hebrew scriptures—a complete version of the law and the prophets, including the Psalms—which had been presented to them on leaving Egypt. There were only two complete copies of the Scriptures in Greek in all Nazareth, and the possession of one of them by the carpenter’s family made Joseph’s home a much-sought place and enabled Jesus, as he grew up, to meet an almost endless procession of earnest students and sincere truth seekers. Before this year ended, Jesus had assumed custody of this priceless manuscript, having been told on his sixth birthday that the sacred book had been presented to him by Alexandrian friends and relatives. And in a very short time he could read it readily.
123:3.2 (1359.3) Pierwszego wielkiego szoku w młodym życiu Jezus doznał wtedy, gdy nie miał jeszcze sześciu lat. Chłopcu się wydawało, że ojciec – przynajmniej ojciec i matka razem – wiedzą wszystko. Wyobraźcie sobie zatem zdziwienie tego dociekliwego dziecka, gdy pytając ojca o przyczynę lekkiego trzęsienia ziemi, które się właśnie zdarzyło, usłyszał, jak Józef mówi: „Mój synu, doprawdy nie wiem”. W ten sposób zaczęło się owo długie i niepokojące rozczarowanie, podczas którego Jezus odkrył, że jego ziemscy rodzice nie są wszechmądrzy i wszystkowiedzący.	123:3.2 (1359.3) The first great shock of Jesus’ young life occurred when he was not quite six years old. It had seemed to the lad that his father—at least his father and mother together—knew everything. Imagine, therefore, the surprise of this inquiring child, when he asked his father the cause of a mild earthquake which had just occurred, to hear Joseph say, “My son, I really do not know.” Thus began that long and disconcerting disillusionment in the course of which Jesus found out that his earthly parents were not all-wise and all-knowing.
123:3.3 (1359.4) Pierwszą myślą Józefa było odpowiedzieć Jezusowi, że trzęsienie ziemi powstało za sprawą Boga, ale chwila refleksji przestrzegła go, że taka odpowiedź sprowokowałaby natychmiast dalsze i jeszcze bardziej kłopotliwe dociekania. Jezusowi, nawet w jego młodym wieku, bardzo trudno było odpowiadać na pytania dotyczące zjawisk fizycznych czy społecznych bezmyślnie, mówiąc mu, że albo Bóg albo diabeł byli za nie odpowiedzialni. Zgodnie z wierzeniami, panującymi wśród ludu żydowskiego, Jezus długo był skłonny zaakceptować doktrynę dobrych duchów i złych duchów, jako możliwe wyjaśnienie zjawisk umysłowych i duchowych, jednak bardzo wcześnie zaczął wątpić, że takie niewidzialne wpływy mogą być odpowiedzialne za materialne wydarzenia świata przyrody.	123:3.3 (1359.4) Joseph’s first thought was to tell Jesus that the earthquake had been caused by God, but a moment’s reflection admonished him that such an answer would immediately be provocative of further and still more embarrassing inquiries. Even at an early age it was very difficult to answer Jesus’ questions about physical or social phenomena by thoughtlessly telling him that either God or the devil was responsible. In harmony with the prevailing belief of the Jewish people, Jesus was long willing to accept the doctrine of good spirits and evil spirits as the possible explanation of mental and spiritual phenomena, but he very early became doubtful that such unseen influences were responsible for the physical happenings of the natural world.
123:3.4 (1359.5) Na początku lata, roku 1 p.n.e., zanim Jezus skończył sześć lat, Zachariasz i Elżbieta oraz ich syn Jan, odwiedzili rodzinę z Nazaretu. Jezus i Jan spędzili szczęśliwe chwile podczas tego, pierwszego ich spotkania, jakie zapamiętali. Chociaż goście mogli pozostać zaledwie kilka dni, rodzice omawiali wiele tematów, razem z planami na przyszłość dla ich synów. W czasie, gdy o tym mówili, chłopcy bawili się klockami w piasku na dachu domu oraz zabawiali się na wiele innych sposobów w prawdziwie chłopięcy sposób.	123:3.4 (1359.5) Before Jesus was six years of age, in the early summer of 1 b.c., Zacharias and Elizabeth and their son John came to visit the Nazareth family. Jesus and John had a happy time during this, their first visit within their memories. Although the visitors could remain only a few days, the parents talked over many things, including the future plans for their sons. While they were thus engaged, the lads played with blocks in the sand on top of the house and in many other ways enjoyed themselves in true boyish fashion.
123:3.5 (1359.6) Dzięki spotkaniu z Janem, który przybył z okolic Jerozolimy, Jezus zaczął przejawiać niezwykłe zainteresowanie historią Izraela oraz dociekać w drobnych szczegółach znaczenia obrzędów szabatu, ceremonii w synagodze i powtarzających się uroczystości upamiętniających. Ojciec wytłumaczył mu znaczenie wszystkich tych, okresowych obchodów. Na początku była uroczysta iluminacja w środku zimy, trwająca osiem dni, zaczynająca się jedną świecą pierwszego wieczora i dodawaniem jednej każdego kolejnego wieczora; upamiętniało to Poświęcenie Świątyni, po odnowieniu obrzędów mojżeszowych przez Judasza Machabeusza. Potem, wczesną wiosną, następowały uroczystości Purim, święto Estery i wyzwolenia przez nią Izraela. Potem szła uroczysta Pascha, którą, ilekroć to było możliwe, dorośli obchodzili w Jerozolimie, podczas gdy w domu dzieci pamiętały, że nie wolno im jeść przez cały tydzień zakwaszonego chleba. Później następowało Święto Pierwszych Plonów, zbiór żniwny a na koniec najuroczystsze ze wszystkich święto nowego roku, Dzień Pokuty. Podczas gdy niektóre z tych obchodów i praktyk trudno było zrozumieć młodemu Jezusowi, rozważał je poważnie a potem wkraczał ochoczo w radość Święta Namiotów, doroczny czas wakacyjny całego narodu żydowskiego, gdy obozowali w liściastych szałasach i oddawali się wesołości i uciesze.	123:3.5 (1359.6) Having met John, who came from near Jerusalem, Jesus began to evince an unusual interest in the history of Israel and to inquire in great detail as to the meaning of the Sabbath rites, the synagogue sermons, and the recurring feasts of commemoration. His father explained to him the meaning of all these seasons. The first was the midwinter festive illumination, lasting eight days, starting out with one candle the first night and adding one each successive night; this commemorated the dedication of the temple after the restoration of the Mosaic services by Judas Maccabee. Next came the early springtime celebration of Purim, the feast of Esther and Israel’s deliverance through her. Then followed the solemn Passover, which the adults celebrated in Jerusalem whenever possible, while at home the children would remember that no leavened bread was to be eaten for the whole week. Later came the feast of the first-fruits, the harvest ingathering; and last, the most solemn of all, the feast of the new year, the day of atonement. While some of these celebrations and observances were difficult for Jesus’ young mind to understand, he pondered them seriously and then entered fully into the joy of the feast of tabernacles, the annual vacation season of the whole Jewish people, the time when they camped out in leafy booths and gave themselves up to mirth and pleasure.
123:3.6 (1360.1) W tym roku Józef i Maria mieli problemy z Jezusem, dotyczące jego modlitwy. Upierał się mówić do swego niebiańskiego Ojca tak samo, jakby rozmawiał z Józefem, swoim ziemskim ojcem. Takie odejście od bardziej uroczystych i pełnych szacunku sposobów komunikacji z Bóstwem było trochę niepokojące dla rodziców Jezusa, zwłaszcza dla matki, ale nie można go było nakłonić, aby to zmienił; mówił swoją modlitwę tak jak go nauczono, po czym upierał się, aby „po prostu trochę porozmawiać z moim Ojcem w niebie”.	123:3.6 (1360.1) During this year Joseph and Mary had trouble with Jesus about his prayers. He insisted on talking to his heavenly Father much as he would talk to Joseph, his earthly father. This departure from the more solemn and reverent modes of communication with Deity was a bit disconcerting to his parents, especially to his mother, but there was no persuading him to change; he would say his prayers just as he had been taught, after which he insisted on having “just a little talk with my Father in heaven.”
123:3.7 (1360.2) W czerwcu tego roku Józef przekazał warsztat w Nazarecie swoim braciom i oficjalnie zaczął pracować jako przedsiębiorca budowlany. Nim rok dobiegł końca, dochód rodziny zwiększył się ponad trzykrotnie. Nigdy już, aż do śmierci Józefa, rodzinie z Nazaretu nie dokuczało ubóstwo. Rodzina była coraz większa i więcej wydawali pieniędzy na dodatkową edukację i podróże, ale coraz większe dochody Józefa dotrzymywały kroku rosnącym wydatkom.	123:3.7 (1360.2) In June of this year Joseph turned the shop in Nazareth over to his brothers and formally entered upon his work as a builder. Before the year was over, the family income had more than trebled. Never again, until after Joseph’s death, did the Nazareth family feel the pinch of poverty. The family grew larger and larger, and they spent much money on extra education and travel, but always Joseph’s increasing income kept pace with the growing expenses.
123:3.8 (1360.3) Przez kilka następnych lat Józef prowadził dużo robót w Kanie, Betlejem (galilejskim), Magdali, Nain, Seforis, Kafarnaum i Endorze, jak również budował sporo w Nazarecie i jego okolicach. Gdy Jakub dorósł do odpowiedniego wieku, aby pomagać matce w pracach domowych i w opiece nad młodszymi dziećmi, Jezus robił częste wycieczki z domu ze swym ojcem do tych okolicznych miast i wsi. Jezus był wnikliwym obserwatorem i podczas takich wypadów zdobył wiele praktycznej wiedzy; pilnie gromadził wiedzę dotyczącą człowieka i jego życia na Ziemi.	123:3.8 (1360.3) The next few years Joseph did considerable work at Cana, Bethlehem (of Galilee), Magdala, Nain, Sepphoris, Capernaum, and Endor, as well as much building in and near Nazareth. As James grew up to be old enough to help his mother with the housework and care of the younger children, Jesus made frequent trips away from home with his father to these surrounding towns and villages. Jesus was a keen observer and gained much practical knowledge from these trips away from home; he was assiduously storing up knowledge regarding man and the way he lived on earth.
123:3.9 (1360.4) W tym roku Jezus dokonał znacznych postępów w dostosowaniu swoich silnych uczuć i żywiołowych impulsów do potrzeb współpracy w rodzinie i dyscypliny domowej. Maria była kochającą matką, ale ściśle przestrzegała dyscypliny. Jednak Józef wywierał większy wpływ na Jezusa, na wiele sposobów, jako że było jego zwyczajem usiąść z chłopcem i dokładnie mu wytłumaczyć prawdziwe i zasadnicze przyczyny konieczności zdyscyplinowanego ograniczenia osobistych pragnień, ze względu na dobro i spokój całej rodziny. Gdy wyjaśniono rzecz Jezusowi, współpracował on zawsze inteligentnie i ochoczo, zgodnie z życzeniami rodziców i zwyczajami rodzinnymi.	123:3.9 (1360.4) This year Jesus made great progress in adjusting his strong feelings and vigorous impulses to the demands of family co-operation and home discipline. Mary was a loving mother but a fairly strict disciplinarian. In many ways, however, Joseph exerted the greater control over Jesus as it was his practice to sit down with the boy and fully explain the real and underlying reasons for the necessity of disciplinary curtailment of personal desires in deference to the welfare and tranquillity of the entire family. When the situation had been explained to Jesus, he was always intelligently and willingly co-operative with parental wishes and family regulations.
123:3.10 (1360.5) Większość swego wolnego czasu – gdy matka nie potrzebowała pomocy w domu – Jezus spędzał na oglądaniu kwiatów i roślin w ciągu dnia a gwiazd w nocy. Przejawiał niepokojące skłonności leżenia na wznak i patrzenia z zadumą na rozgwieżdżone niebo, długo po jego zwyczajnej porze spoczynku, w tej tak dobrze zorganizowanej rodzinie w Nazarecie.	123:3.10 (1360.5) Much of his spare time—when his mother did not require his help about the house—was spent studying the flowers and plants by day and the stars by night. He evinced a troublesome penchant for lying on his back and gazing wonderingly up into the starry heavens long after his usual bedtime in this well-ordered Nazareth household.
4. Rok siódmy (1 n.e.) ^top	4. The Seventh Year (A.D. 1) ^top
123:4.1 (1361.1) Był to doprawdy obfitujący w wydarzenia rok w życiu Jezusa. Na początku stycznia zdarzyła się w Galilei wielka śnieżyca. Spadł śnieg, głęboki na ponad pół metra a były to największe opady śniegu, jakie Jezus widział w swoim życiu i jedne z największych w Nazarecie w tym stuleciu.	123:4.1 (1361.1) This was, indeed, an eventful year in Jesus’ life. Early in January a great snowstorm occurred in Galilee. Snow fell two feet deep, the heaviest snowfall Jesus saw during his lifetime and one of the deepest at Nazareth in a hundred years.
123:4.2 (1361.2) W czasach Jezusa zabawy dzieci żydowskich były niezbyt wyszukane; nader często bawiły się one w poważniejsze rzeczy, w to, co widziały u dorosłych. Bawiły się przeważnie w śluby i pogrzeby, obrzędy, które widziały tak często a które były bardzo widowiskowe. Tańczyły i śpiewały, ale niewiele miały zorganizowanych zabaw, które w ostatnich czasach dzieci tak bardzo lubią.	123:4.2 (1361.2) The play life of Jewish children in the times of Jesus was rather circumscribed; all too often the children played at the more serious things they observed their elders doing. They played much at weddings and funerals, ceremonies which they so frequently saw and which were so spectacular. They danced and sang but had few organized games, such as children of later days so much enjoy.
123:4.3 (1361.3) Jezus, w towarzystwie chłopca z sąsiedztwa a później swojego brata, Jakuba, lubił bawić się w odległym kącie rodzinnego warsztatu ciesielskiego, gdzie mieli dużo uciechy pośród wiórów i kawałków drewna. Jezusowi wciąż trudno było zrozumieć, jaką szkodę czynią pewne rodzaje zabaw, które były zabronione w szabat, ale zawsze dostosowywał się do życzeń rodziców. Miał on skłonności do humoru i zabaw, które nie miały zbyt wiele okazji do ekspresji w warunkach panujących w tamtych czasach i pokoleniu, jednak aż do czternastego roku życia był przeważnie wesoły i beztroski.	123:4.3 (1361.3) Jesus, in company with a neighbor boy and later his brother James, delighted to play in the far corner of the family carpenter shop, where they had great fun with the shavings and the blocks of wood. It was always difficult for Jesus to comprehend the harm of certain sorts of play which were forbidden on the Sabbath, but he never failed to conform to his parents’ wishes. He had a capacity for humor and play which was afforded little opportunity for expression in the environment of his day and generation, but up to the age of fourteen he was cheerful and lighthearted most of the time.
123:4.4 (1361.4) Na górze pomieszczenia dla zwierząt, przylegającego do domu, Maria trzymała gołębnik, a dochodu ze sprzedaży gołębi używano jako specjalnego funduszu dobroczynnego, którym zarządzał Jezus; odliczał dziesięcinę i przekazywał ją urzędnikowi synagogi.	123:4.4 (1361.4) Mary maintained a dovecote on top of the animal house adjoining the home, and they used the profits from the sale of doves as a special charity fund, which Jesus administered after he deducted the tithe and turned it over to the officer of the synagogue.
123:4.5 (1361.5) Jedynym jak dotąd poważniejszym wypadkiem, który przydarzył się Jezusowi, był upadek na podwórku ze schodów kamiennych, prowadzących do pokrytej płóciennym dachem sypialni. Zdarzyło się to podczas niespodziewanej, lipcowej burzy piaskowej, która nadeszła ze wschodu. Gorący wiatr, niosący w swych podmuchach drobny piasek, wiał zazwyczaj w sezonie deszczowym, zwłaszcza w marcu i kwietniu. W lipcu taka burza była czymś niezwykłym. Gdy burza nadeszła, Jezus bawił się na dachu domu, jak to było w jego zwyczaju, gdyż przez większą część pory suchej było to najczęstsze miejsce jego zabaw. Gdy schodził ze schodów, oślepił go piasek i spadł. Po tym wypadku Józef zrobił balustradę po obu stronach schodów.	123:4.5 (1361.5) The only real accident Jesus had up to this time was a fall down the back-yard stone stairs which led up to the canvas-roofed bedroom. It happened during an unexpected July sandstorm from the east. The hot winds, carrying blasts of fine sand, usually blew during the rainy season, especially in March and April. It was extraordinary to have such a storm in July. When the storm came up, Jesus was on the housetop playing, as was his habit, for during much of the dry season this was his accustomed playroom. He was blinded by the sand when descending the stairs and fell. After this accident Joseph built a balustrade up both sides of the stairway.
123:4.6 (1361.6) Nie sposób było zapobiec temu wypadkowi. Nie można oskarżać o zaniedbanie tymczasowych opiekunów, pośrednich, przydzielonych chłopcu do opieki, jednego pierwotnego i jednego wtórnego, jak również serafina opiekuna. Tego po prostu nie można było uniknąć. Jednak ten drobny wypadek, który się zdarzył, pod nieobecność Józefa, kiedy był on w Endorze, wywołał tak wielki niepokój u Marii, że przez kilka miesięcy nierozsądnie usiłowała trzymać Jezusa blisko przy sobie.	123:4.6 (1361.6) There was no way in which this accident could have been prevented. It was not chargeable to neglect by the midway temporal guardians, one primary and one secondary midwayer having been assigned to the watchcare of the lad; neither was it chargeable to the guardian seraphim. It simply could not have been avoided. But this slight accident, occurring while Joseph was absent in Endor, caused such great anxiety to develop in Mary’s mind that she unwisely tried to keep Jesus very close to her side for some months.
123:4.7 (1361.7) Wypadki materialne, zwyczajne zdarzenia natury fizycznej, nie są arbitralną ingerencją osobowości niebiańskich. W normalnych warunkach, tylko istoty pośrednie mogą interweniować w sytuacje materialne, aby zabezpieczyć osoby przeznaczenia, mężczyzn i kobiety, ale nawet w sytuacjach specjalnych istoty te mogą działać tylko zgodnie ze specyficznymi zaleceniami swych przełożonych.	123:4.7 (1361.7) Material accidents, commonplace occurrences of a physical nature, are not arbitrarily interfered with by celestial personalities. Under ordinary circumstances only midway creatures can intervene in material conditions to safeguard the persons of men and women of destiny, and even in special situations these beings can so act only in obedience to the specific mandates of their superiors.
123:4.8 (1361.8) I był to jeden z wielu drobnych wypadków, które się ciągle zdarzały temu dociekliwemu i szukającemu przygód młodzieńcowi. Gdy wyobrazicie sobie przeciętne dzieciństwo i młodość pełnego energii chłopca, będziecie mieć dość dobre pojęcie o młodzieńczym życiu Jezusa i łatwo będziecie mogli sobie wyobrazić, jak bardzo rodzice niepokoili się o niego, zwłaszcza matka.	123:4.8 (1361.8) And this was but one of a number of such minor accidents which subsequently befell this inquisitive and adventurous youth. If you envisage the average childhood and youth of an aggressive boy, you will have a fairly good idea of the youthful career of Jesus, and you will be able to imagine just about how much anxiety he caused his parents, particularly his mother.
123:4.9 (1362.1) Czwarty członek rodziny z Nazaretu, Józef, urodził się w środę rano, 16 marca, roku 1 n.e.	123:4.9 (1362.1) The fourth member of the Nazareth family, Joseph, was born Wednesday morning, March 16, a.d. 1.
5. Szkolne lata w Nazarecie ^top	5. School Days in Nazareth ^top
123:5.1 (1362.2) Jezus miał teraz siedem lat, wiek, w którym dzieci żydowskie powinny zacząć formalną naukę w szkole przy synagodze. Dlatego też w sierpniu tego roku zaczął on swoje, pełne wydarzeń życie szkolne w Nazarecie. Chłopiec ten płynnie już czytał, pisał i mówił dwoma językami, aramejskim i greckim. Miał teraz zacząć naukę czytania, pisania i mówienia w języku hebrajskim. I był on naprawdę ciekawy tego nowego życia szkolnego, które się przed nim rozpościerało.	123:5.1 (1362.2) Jesus was now seven years old, the age when Jewish children were supposed to begin their formal education in the synagogue schools. Accordingly, in August of this year he entered upon his eventful school life at Nazareth. Already this lad was a fluent reader, writer, and speaker of two languages, Aramaic and Greek. He was now to acquaint himself with the task of learning to read, write, and speak the Hebrew language. And he was truly eager for the new school life which was ahead of him.
123:5.2 (1362.3) Przez trzy lata – zanim skończył dziesięć lat – Jezus uczęszczał do szkoły podstawowej przy synagodze w Nazarecie. Przez te trzy lata uczył się wyjątków z Księgi Prawa, jako że napisana była po hebrajsku. Przez następne trzy lata uczył się w szkole dla zaawansowanych i powierzał swej pamięci, metodą głośnego powtarzania, głębszą naukę Świętego Prawa. W trzynastym roku życia ukończył szkołę przy synagodze i został oddany rodzicom przez zarządców synagogi, jako wykształcony „syn przykazań” – odtąd odpowiedzialny obywatel państwa Izrael; wszystko to wiązało się z jego uczestnictwem w Paschach w Jerozolimie, dlatego też poszedł wtedy na swoją pierwszą Paschę, razem z ojcem i matką.	123:5.2 (1362.3) For three years—until he was ten—he attended the elementary school of the Nazareth synagogue. For these three years he studied the rudiments of the Book of the Law as it was recorded in the Hebrew tongue. For the following three years he studied in the advanced school and committed to memory, by the method of repeating aloud, the deeper teachings of the sacred law. He graduated from this school of the synagogue during his thirteenth year and was turned over to his parents by the synagogue rulers as an educated “son of the commandment”—henceforth a responsible citizen of the commonwealth of Israel, all of which entailed his attendance at the Passovers in Jerusalem; accordingly, he attended his first Passover that year in company with his father and mother.
123:5.3 (1362.4) W Nazarecie uczniowie siedzieli półkolem na podłodze, podczas gdy nauczyciel, chazan, urzędnik synagogi, siedział zwrócony twarzą do nich. Zaczynając od Księgi Kapłańskiej, przechodzili do nauki innych Ksiąg Prawa, po czym następowało nauczanie Proroków i Psalmów. Synagoga w Nazarecie posiadała kompletną kopię Pisma Świętego po hebrajsku. Do dwunastego roku życia nauczano tylko Pisma Świętego. W miesiącach letnich godziny szkolne były znacznie skrócone.	123:5.3 (1362.4) At Nazareth the pupils sat on the floor in a semicircle, while their teacher, the chazan, an officer of the synagogue, sat facing them. Beginning with the Book of Leviticus, they passed on to the study of the other books of the law, followed by the study of the Prophets and the Psalms. The Nazareth synagogue possessed a complete copy of the Scriptures in Hebrew. Nothing but the Scriptures was studied prior to the twelfth year. In the summer months the hours for school were greatly shortened.
123:5.4 (1362.5) Jezus szybko opanował hebrajski i jako młody człowiek często bywał proszony o czytanie hebrajskiego Pisma Świętego wiernym, zgromadzonym w synagodze na regularnych obrzędach szabatu, kiedy żaden ważniejszy gość nie przebywał w Nazarecie.	123:5.4 (1362.5) Jesus early became a master of Hebrew, and as a young man, when no visitor of prominence happened to be sojourning in Nazareth, he would often be asked to read the Hebrew scriptures to the faithful assembled in the synagogue at the regular Sabbath services.
123:5.5 (1362.6) Szkoły przy synagodze nie posiadały oczywiście podręczników. Chazan, który uczył dzieci, wypowiadał zdanie a uczniowie powtarzali je chóralne po nim. Kiedy uczeń miał dostęp do pisanych Ksiąg Prawa, uczył się swojej lekcji przez głośne czytanie i przez ciągłe powtarzanie.	123:5.5 (1362.6) These synagogue schools, of course, had no textbooks. In teaching, the chazan would utter a statement while the pupils would in unison repeat it after him. When having access to the written books of the law, the student learned his lesson by reading aloud and by constant repetition.
123:5.6 (1362.7) Później, uzupełniając swą bardziej formalną naukę, Jezus zaczął nawiązywać kontakty z rodzajem ludzkim z czterech stron świata, gdy ludzie z wielu krajów przewijali się przez warsztat naprawczy jego ojca. Gdy był starszy, kręcił się sporo przy karawanach, kiedy stawały w pobliżu źródła na odpoczynek i posiłek. Mówił płynnie po grecku i nie miał większych trudności w rozmowach z większością podróżujących karawanami i przewodników.	123:5.6 (1362.7) Next, in addition to his more formal schooling, Jesus began to make contact with human nature from the four quarters of the earth as men from many lands passed in and out of his father’s repair shop. When he grew older, he mingled freely with the caravans as they tarried near the spring for rest and nourishment. Being a fluent speaker of Greek, he had little trouble in conversing with the majority of the caravan travelers and conductors.
123:5.7 (1362.8) Nazaret był przystankiem karawan i skrzyżowaniem dróg, jego ludność w większości stanowili nie-Żydzi; był również szeroko znany jako centrum liberalnej interpretacji żydowskich, tradycyjnych Praw. Żydzi w Galilei częściej mieszali się z nie-Żydami niż miało to miejsce w Judei. I Żydzi z Nazaretu byli najbardziej liberalni ze wszystkich miast Galilei w interpretacji ograniczeń społecznych, opartych na strachu przed zanieczyszczeniem się w wyniku kontaktu z nie-Żydami. Taka sytuacja była powodem popularnego w Jerozolimie powiedzenia: „Czyż może być co dobrego z Nazaretu?”.	123:5.7 (1362.8) Nazareth was a caravan way station and crossroads of travel and largely gentile in population; at the same time it was widely known as a center of liberal interpretation of Jewish traditional law. In Galilee the Jews mingled more freely with the gentiles than was their practice in Judea. And of all the cities of Galilee, the Jews of Nazareth were most liberal in their interpretation of the social restrictions based on the fears of contamination as a result of contact with the gentiles. And these conditions gave rise to the common saying in Jerusalem, “Can any good thing come out of Nazareth?”
123:5.8 (1363.1) Swą naukę moralną i kulturę duchową Jezus zdobył głównie we własnym domu. Większą część swej edukacji intelektualnej i teologicznej otrzymał od chazana. Jednak swą prawdziwą edukację – wyposażenie umysłu i serca potrzebne do rzeczywistego borykania się z trudnymi problemami życia – otrzymał dzięki przebywaniu w towarzystwie współbrata człowieka. Te właśnie bliskie związki z bratem człowiekiem, młodym i starym, Żydem i nie-Żydem, dały mu możność poznania gatunku ludzkiego. Jezus posiadał wysokie wykształcenie w tym, że dogłębnie rozumiał człowieka i z oddaniem go kochał.	123:5.8 (1363.1) Jesus received his moral training and spiritual culture chiefly in his own home. He secured much of his intellectual and theological education from the chazan. But his real education—that equipment of mind and heart for the actual test of grappling with the difficult problems of life—he obtained by mingling with his fellow men. It was this close association with his fellow men, young and old, Jew and gentile, that afforded him the opportunity to know the human race. Jesus was highly educated in that he thoroughly understood men and devotedly loved them.
123:5.9 (1363.2) Przez wszystkie swe lata spędzone w synagodze, Jezus był znakomitym uczniem, posiadał znaczną przewagę nad innymi, ponieważ był biegły w trzech językach. Kiedy Jezus zakończył swą szkolną naukę, chazan z Nazaretu powiedział Józefowi, że obawia się, iż „nauczył się więcej z badawczych pytań Jezusa” niż „potrafił nauczyć chłopca”.	123:5.9 (1363.2) Throughout his years at the synagogue he was a brilliant student, possessing a great advantage since he was conversant with three languages. The Nazareth chazan, on the occasion of Jesus’ finishing the course in his school, remarked to Joseph that he feared he “had learned more from Jesus’ searching questions” than he had “been able to teach the lad.”
123:5.10 (1363.3) Jezus nauczył się dużo w szkole a regularne obrzędy szabatu w synagodze były dla niego źródłem wielkiej inspiracji. Było w zwyczaju prosić ważniejszych gości, zatrzymujących się na szabat w Nazarecie, aby przemawiali w synagodze. Gdy Jezus dorastał, słuchał wielu wielkich myślicieli z całego świata żydowskiego, którzy objaśniali swoje poglądy, a także wielu tych, którzy nie byli zbyt ortodoksyjnymi Żydami, ponieważ synagoga w Nazarecie była zaawansowanym i liberalnym centrum myśli i kultury hebrajskiej.	123:5.10 (1363.3) Throughout his course of study Jesus learned much and derived great inspiration from the regular Sabbath sermons in the synagogue. It was customary to ask distinguished visitors, stopping over the Sabbath in Nazareth, to address the synagogue. As Jesus grew up, he heard many great thinkers of the entire Jewish world expound their views, and many also who were hardly orthodox Jews since the synagogue of Nazareth was an advanced and liberal center of Hebrew thought and culture.
123:5.11 (1363.4) Kiedy uczniowie zaczynali naukę w szkole, w wieku lat siedmiu (w tym właśnie czasie Żydzi wprowadzili obowiązkową edukację), było ich zwyczajem wybrać sobie „tekst narodzin”, rodzaj złotej zasady, która ich wiodła przez cały okres nauki i o której często rozprawiali z okazji promocji w trzynastym roku życia. Tekst, który wybrał Jezus, był z proroka Izajasza: „Duch Pana Boga nade mną, bo Pan mnie namaścił; posłał mnie, by głosić dobrą nowinę ubogim, by opatrywać rany serc złamanych, by zapowiadać wyzwolenie jeńcom i więźniom ducha swobodę”.	123:5.11 (1363.4) When entering school at seven years (at this time the Jews had just inaugurated a compulsory education law), it was customary for the pupils to choose their “birthday text,” a sort of golden rule to guide them throughout their studies, one upon which they often expatiated at their graduation when thirteen years old. The text which Jesus chose was from the Prophet Isaiah: “The spirit of the Lord God is upon me, for the Lord has anointed me; he has sent me to bring good news to the meek, to bind up the brokenhearted, to proclaim liberty to the captives, and to set the spiritual prisoners free.”
123:5.12 (1363.5) Nazaret był jednym z dwudziestu czterech centrów kapłańskich narodu hebrajskiego. Jednak kapłaństwo galilejskie było bardziej liberalne w interpretacji tradycyjnych Praw, niż uczeni w Piśmie i rabini judejscy. W Nazarecie byli oni również bardziej liberalni, gdy idzie o przestrzeganie szabatu. Dlatego też Józef zabierał zazwyczaj Jezusa na spacer w szabatowe popołudnie; jedną z ich ulubionych wycieczek było wspinanie się na wysokie wzgórze w pobliżu ich domu, skąd mieli panoramiczny widok na całą Galileę. W pogodne dni zobaczyć mogli, w kierunku północno-zachodnim, długi grzbiet góry Karmel, schodzący do morza; i wiele razy Jezus słyszał ojca, który opowiadał mu historię Eliasza, jednego z pierwszych z długiego szeregu proroków hebrajskich, który ganił Achaba i demaskował kapłanów Baala. Na północy góra Hermon dźwigała swój ośnieżony szczyt w majestatycznej okazałości, wynosząc się ponad horyzont, prawie 1000 metrów jej wyższych stoków lśniło bielą wiecznego śniegu. Daleko na wschodzie mogli dostrzec dolinę Jordanu a jeszcze dalej za nią, skaliste wzgórza Moabu. Patrząc na południe i na wschód, mogli zobaczyć grecko-rzymskie miasta Dekapolu, z amfiteatrami i pretensjonalnymi świątyniami, kiedy słońce odbijało się w ich marmurowych ścianach. Kiedy zostali aż do zachodu słońca, mogli wypatrzyć statki żaglowe na odległym Morzu Śródziemnym.	123:5.12 (1363.5) Nazareth was one of the twenty-four priest centers of the Hebrew nation. But the Galilean priesthood was more liberal in the interpretation of the traditional laws than were the Judean scribes and rabbis. And at Nazareth they were also more liberal regarding the observance of the Sabbath. It was therefore the custom for Joseph to take Jesus out for walks on Sabbath afternoons, one of their favorite jaunts being to climb the high hill near their home, from which they could obtain a panoramic view of all Galilee. To the northwest, on clear days, they could see the long ridge of Mount Carmel running down to the sea; and many times Jesus heard his father relate the story of Elijah, one of the first of that long line of Hebrew prophets, who reproved Ahab and exposed the priests of Baal. To the north Mount Hermon raised its snowy peak in majestic splendor and monopolized the skyline, almost 3,000 feet of the upper slopes glistening white with perpetual snow. Far to the east they could discern the Jordan valley and, far beyond, the rocky hills of Moab. Also to the south and the east, when the sun shone upon their marble walls, they could see the Greco-Roman cities of the Decapolis, with their amphitheaters and pretentious temples. And when they lingered toward the going down of the sun, to the west they could make out the sailing vessels on the distant Mediterranean.
123:5.13 (1364.1) Jezus mógł dostrzec trasy karawan z czterech kierunków świata, jak szły swoim szlakiem do Nazaretu i od miasta, a na południe mógł widzieć szeroką i żyzną równinę Ezdrelon, rozciągającą się do góry Gilboa i Samarii.	123:5.13 (1364.1) From four directions Jesus could observe the caravan trains as they wended their way in and out of Nazareth, and to the south he could overlook the broad and fertile plain country of Esdraelon, stretching off toward Mount Gilboa and Samaria.
123:5.14 (1364.2) Gdy nie wspinali się na górę, żeby oglądać odległe pejzaże, przechadzali się po okolicy i poznawali przyrodę w jej różnych odmianach, stosownie do pór roku. Najwcześniejsza nauka Jezusa, niezależna od prowadzonej w ognisku domowym, związana była z pełnym szacunku i sympatii kontaktem z przyrodą.	123:5.14 (1364.2) When they did not climb the heights to view the distant landscape, they strolled through the countryside and studied nature in her various moods in accordance with the seasons. Jesus’ earliest training, aside from that of the home hearth, had to do with a reverent and sympathetic contact with nature.
123:5.15 (1364.3) Zanim Jezus skończył osiem lat, znany był wszystkim matkom i młodym kobietom z Nazaretu, gdyż spotykały go i rozmawiały z nim przy źródle, znajdującym się niedaleko jego domu, które było jednym z centrów kontaktów towarzyskich i plotek z całego miasta. W tym roku Jezus nauczył się doić krowę, własność rodziny i dbać o inne zwierzęta. Przez cały ten rok i następny uczył się także wyrobu serów i tkactwa. Gdy miał dziesięć lat fachowo obsługiwał warsztat tkacki. Mniej więcej w tym czasie Jezus i chłopiec z sąsiedztwa, Jakub, zaprzyjaźnili się z garncarzem, który pracował w pobliżu bijącego źródła; a gdy obserwowali zręczne palce Natana, urabiające glinę na kole garncarskim, wiele razy obaj chcieli zostać garncarzami, kiedy dorosną. Natan bardzo lubił chłopców i często dawał im glinę do zabawy, próbując rozwijać u nich twórczą wyobraźnię i namawiał ich do współzawodnictwa w modelowaniu różnych przedmiotów i zwierząt.	123:5.15 (1364.3) Before he was eight years of age, he was known to all the mothers and young women of Nazareth, who had met him and talked with him at the spring, which was not far from his home, and which was one of the social centers of contact and gossip for the entire town. This year Jesus learned to milk the family cow and care for the other animals. During this and the following year he also learned to make cheese and to weave. When he was ten years of age, he was an expert loom operator. It was about this time that Jesus and the neighbor boy Jacob became great friends of the potter who worked near the flowing spring; and as they watched Nathan’s deft fingers mold the clay on the potter’s wheel, many times both of them determined to be potters when they grew up. Nathan was very fond of the lads and often gave them clay to play with, seeking to stimulate their creative imaginations by suggesting competitive efforts in modeling various objects and animals.
6. Jego ósmy rok (2 n.e.) ^top	6. His Eighth Year (A.D. 2) ^top
123:6.1 (1364.4) W szkole był to ciekawy rok. Chociaż Jezus nie był nadzwyczajnym uczniem, był pilny i należał do bardziej zaawansowanej, jednej trzeciej klasy; wykonywał swoje zadania tak dobrze, że został zwolniony z obowiązku uczęszczania do szkoły przez tydzień w każdym miesiącu. Tydzień ten spędzał zazwyczaj z wujem rybakiem, na brzegu Morza Galilejskiego, w pobliżu Magdali albo w gospodarstwie innego wuja (brata matki), osiem kilometrów na południe od Nazaretu.	123:6.1 (1364.4) This was an interesting year at school. Although Jesus was not an unusual student, he was a diligent pupil and belonged to the more progressive third of the class, doing his work so well that he was excused from attendance one week out of each month. This week he usually spent either with his fisherman uncle on the shores of the Sea of Galilee near Magdala or on the farm of another uncle (his mother’s brother) five miles south of Nazareth.
123:6.2 (1364.5) Chociaż matka niepotrzebnie niepokoiła się o jego zdrowie i bezpieczeństwo, stopniowo pogodziła się z takimi wycieczkami z domu. Wszyscy wujowie i ciotki Jezusa byli dla niego bardzo mili i występowało między nimi ożywione współzawodnictwo, aby dotrzymywał im towarzystwa w czasie tych comiesięcznych odwiedzin, w tym roku i przez lata następne. Pierwszy tygodniowy pobyt w gospodarstwie wuja (od czasu wczesnego dzieciństwa) wypadł w styczniu tego roku; pierwsze tygodniowe przygody rybackie na Morzu Galilejskim miały miejsce w maju.	123:6.2 (1364.5) Although his mother had become unduly anxious about his health and safety, she gradually became reconciled to these trips away from home. Jesus’ uncles and aunts were all very fond of him, and there ensued a lively competition among them to secure his company for these monthly visits throughout this and immediately subsequent years. His first week’s sojourn on his uncle’s farm (since infancy) was in January of this year; the first week’s fishing experience on the Sea of Galilee occurred in the month of May.
123:6.3 (1364.6) Mniej więcej w tym czasie Jezus spotkał nauczyciela matematyki z Damaszku i nauczywszy się nieco nowych sposobów liczenia, przez kilka lat sporo czasu poświęcał matematyce. Rozwinął głębokie wyczucie liczb, odległości i proporcji.	123:6.3 (1364.6) About this time Jesus met a teacher of mathematics from Damascus, and learning some new techniques of numbers, he spent much time on mathematics for several years. He developed a keen sense of numbers, distances, and proportions.
123:6.4 (1364.7) Jezus bardzo polubił swego brata Jakuba i pod koniec tego roku zaczął go uczyć alfabetu.	123:6.4 (1364.7) Jesus began to enjoy his brother James very much and by the end of this year had begun to teach him the alphabet.
123:6.5 (1364.8) W tym roku Jezus zaaranżował zamianę produktów mleczarskich na lekcje gry na harfie. Nadzwyczaj lubił wszystko to, co wiązało się z muzyką. Później zrobił sporo, aby rozbudzić zainteresowanie muzyką wokalną u swoich młodocianych towarzyszy. Kiedy miał jedenaście lat, był uzdolnionym harfistą i bardzo lubił zabawiać zarówno rodzinę jak i przyjaciół swymi niezwykłymi interpretacjami i ciekawymi improwizacjami.	123:6.5 (1364.8) This year Jesus made arrangements to exchange dairy products for lessons on the harp. He had an unusual liking for everything musical. Later on he did much to promote an interest in vocal music among his youthful associates. By the time he was eleven years of age, he was a skillful harpist and greatly enjoyed entertaining both family and friends with his extraordinary interpretations and able improvisations.
123:6.6 (1365.1) Podczas gdy Jezus robił godne pozazdroszczenia postępy w szkole, nie wszystko szło tam gładko, zarówno dla rodziców jak i nauczycieli. Nie ustawał w zadawaniu wielu kłopotliwych pytań, odnoszących się zarówno do religii jak i nauki, zwłaszcza geografii i astronomii. Ze szczególnym uporem próbował dociec, dlaczego w Palestynie występują pory suche i deszczowe. Wiele razy szukał wytłumaczenia dużej różnicy temperatur, jaka występuje pomiędzy Nazaretem a doliną Jordanu. Po prostu nigdy nie zaprzestawał zadawania inteligentnych, ale kłopotliwych pytań.	123:6.6 (1365.1) While Jesus continued to make enviable progress at school, all did not run smoothly for either parents or teachers. He persisted in asking many embarrassing questions concerning both science and religion, particularly regarding geography and astronomy. He was especially insistent on finding out why there was a dry season and a rainy season in Palestine. Repeatedly he sought the explanation for the great difference between the temperatures of Nazareth and the Jordan valley. He simply never ceased to ask such intelligent but perplexing questions.
123:6.7 (1365.2) Trzeci brat Jezusa, Szymon, urodził się w piątkowy wieczór, 14 kwietnia tego roku, 2 roku n.e.	123:6.7 (1365.2) His third brother, Simon, was born on Friday evening, April 14, of this year, a.d. 2.
123:6.8 (1365.3) W lutym przybył do Nazaretu Nachor, jeden z nauczycieli jerozolimskiej akademii rabinów, aby się przyjrzeć Jezusowi; wcześniej przebywał w domu Zachariasza koło Jerozolimy, z podobną misją. Przybył do Nazaretu za namową ojca Jana. Chociaż z początku był nieco zaszokowany bezpośredniością Jezusa i jego niekonwencjonalnym sposobem odnoszenia się do spraw religijnych, przypisywał to oddaleniu Galilei od centrów hebrajskiego nauczania i kultury oraz doradzał Józefowi i Marii, aby pozwolili mu zabrać Jezusa ze sobą, gdy będzie wracał do Jerozolimy, gdzie Jezus mógłby skorzystać z edukacji i nauczania w centrum kultury żydowskiej. Maria połowicznie dała się przekonać; była pewna, że jej najstarszy syn zostanie Mesjaszem, żydowskim wybawicielem. Józef się wahał; tak samo był przekonany, że Jezus dorasta na człowieka przeznaczenia, ale żywił głębokie wątpliwości, o jaki rodzaj przeznaczenia tu chodzi. Naprawdę nigdy nie wątpił, że jego syn ma wypełnić jakąś wielką misję na Ziemi. Im więcej myślał o radzie Nachora, tym bardziej wątpił w sens proponowanego pobytu w Jerozolimie.	123:6.8 (1365.3) In February, Nahor, one of the teachers in a Jerusalem academy of the rabbis, came to Nazareth to observe Jesus, having been on a similar mission to Zacharias’s home near Jerusalem. He came to Nazareth at the instigation of John’s father. While at first he was somewhat shocked by Jesus’ frankness and unconventional manner of relating himself to things religious, he attributed it to the remoteness of Galilee from the centers of Hebrew learning and culture and advised Joseph and Mary to allow him to take Jesus back with him to Jerusalem, where he could have the advantages of education and training at the center of Jewish culture. Mary was half persuaded to consent; she was convinced her eldest son was to become the Messiah, the Jewish deliverer; Joseph hesitated; he was equally persuaded that Jesus was to grow up to become a man of destiny, but what that destiny would prove to be he was profoundly uncertain. But he never really doubted that his son was to fulfill some great mission on earth. The more he thought about Nahor’s advice, the more he questioned the wisdom of the proposed sojourn in Jerusalem.
123:6.9 (1365.4) Z powodu takiej różnicy zdań pomiędzy Józefem a Marią, Nachor prosił, aby pozwolono mu przedłożyć całą sprawę Jezusowi. Jezus słuchał uważnie, rozmawiał z Józefem, Marią i sąsiadem Jakubem, kamieniarzem, którego syn był jego najlepszym towarzyszem zabaw a potem, w dwa dni później, poinformował, że skoro istnieje taka rozbieżność zdań pomiędzy rodzicami i doradcami, i skoro on nie czuje się kompetentny, aby wziąć na siebie odpowiedzialność za taką decyzję, i nie może się zdecydować, jaki obrać kierunek postępowania, biorąc pod uwagę całą sytuację postanowił ostatecznie „porozmawiać z moim Ojcem, który jest w niebie”. I chociaż nie był zupełnie pewny odpowiedzi, czuł, że raczej powinien zostać w domu „z moim ojcem i matką” i dodał, „raczej ci, którzy mnie kochają tak bardzo, zrobią dla mnie więcej i poprowadzą mnie bezpieczniej niż obcy, którzy mogą tylko widzieć moje ciało i obserwować mój umysł, ale nie mogą prawdziwie mnie poznać”. Wszyscy się zdumieli a Nachor poszedł w swoją drogę, z powrotem do Jerozolimy. I upłynęło wiele lat, zanim znowu zaczęto rozważać sprawę wyjścia Jezusa z domu.	123:6.9 (1365.4) Because of this difference of opinion between Joseph and Mary, Nahor requested permission to lay the whole matter before Jesus. Jesus listened attentively, talked with Joseph, Mary, and a neighbor, Jacob the stone mason, whose son was his favorite playmate, and then, two days later, reported that since there was such a difference of opinion among his parents and advisers, and since he did not feel competent to assume the responsibility for such a decision, not feeling strongly one way or the other, in view of the whole situation, he had finally decided to “talk with my Father who is in heaven”; and while he was not perfectly sure about the answer, he rather felt he should remain at home “with my father and mother,” adding, “they who love me so much should be able to do more for me and guide me more safely than strangers who can only view my body and observe my mind but can hardly truly know me.” They all marveled, and Nahor went his way, back to Jerusalem. And it was many years before the subject of Jesus’ going away from home again came up for consideration.